Değerli PEN Üyeleri, Bütün Edebiyat ve İfade Özgürlüğü Dostları,

Dünya Yazarlar Birliği PEN’in 2004-2009 dönemi Uluslararası Başkanı Çek romancı, çevirmen ve diplomat Jiří Gruša (Yiri Gruşa) Almanya’da vefat etti. 1938’de Çekoslovakya’da doğan Gruşa 1968’de demokratikleşme talebi nedeniyle eser yayınlatamaz oldu. Bir inşaat kooperatifinde çalıştırıldı. Demokratik yeraltı (‘samizdat’) yayınlarında yazdı. 1974’te ilk romanını on dokuz adet dağıtıp İsviçre’de yayımlatma arzusunu dile getirince “kargaşa başlatma suçu” nedeniyle tutuklandı. İki ay hapiste kaldıktan sonra uluslararası protestolar ve dönemin PEN Uluslararası Başkanı Heinrich Böll’ün girişimi üzerine serbest bırakıldı. 1981’de yurttaşlıktan çıkarıldı. 1982-90 yıllarında Federal Almanya’da yaşadı. 1990’da şartlar değişince Çekoslovakya’ya döndü. 1991-1997 yıllarında Çekoslovakya’nın Almanya Büyükelçisi olarak çalıştı. Daha sonra Eğitim Bakanı oldu, sonra da Avusturya’ya büyükelçi olarak atandı. 2004-2010 yıllarında PEN Uluslararası Başkanı olarak görev yaptı.

Şimdiki Uluslararası Başkan John Ralston Saul gezegendeki bütün PEN üyeleri adına kaleme aldığı taziye mesajında Gruşa’nın Avrupa kültürüne ve PEN’e önemli katkıları olduğunu vurguladı:

“Uluslararası Başkan seçtiğimizde yaptığı konuşmada şöyle demişti: ‘İfade Özgürlüğü nefretten uzak olabilmekle mümkündür.’ Gruşa az konuşulan dillerin edebiyatları konusunda özellikle duyarlıydı. 1921’de kurulan PEN’i “ilk ulus-ötesi edebiyat örgütü’ sayıyordu. Milliyetçiliğin yol açtığı kederlere ve şiddete karşı gerçek bir uluslararası duruşu ve düşünce olgunluğunu savunuyordu. Uluslararası Başkan olarak yaptığı son konuşmada ise popülizmin tehlikeli yükselişine dikkat çekmiş, iktidarını korku ve nefret ile besleyenlere karşı dayanışmanın önemini belirtmişti.” 

Gruşa ile 2007’de Dakar-Senegal’deki PEN Kongresi’nde tanışmıştık. Sakin, sade, zarif ve espritüel bir insandı.

Şükran ve saygı ile uğurlandı –edebiyat tarihine.

Tarık Günersel